Με απλά λόγια…

Είναι ορισμένες φορές που διαβάζεις κάτι και νομίζεις οτι κάποιος άλλος πήρε τις σκέψεις σου και τις έβαλε στο χαρτί. Ορισμένες φορές που σκέφτεσαι οτι «δε θα μπορούσα να τα πω καλύτερα». Μια τέτοια περίπτωση είναι και αυτό εδώ το άρθρο, γραμμένο από έναν επιδημιολόγο του ΚΕΕΛΠΝΟ. Μέσα σε ένα απλό, σαφές και λιτό κείμενο, λέει όλα ή σχεδόν όλα όσα προσπαθώ να εξηγήσω τους τελευταίους μήνες μέσα από το PandemicFlu GR.

Χωρίς καθυστέρηση λοιπόν, το αναδημοσιεύω με αναφορά στην πηγή. Και επειδή πραγματικά λέει όσα έχω κατά καιρούς εξηγήσει και ίσως και με παρόμοιο στυλ γραφής, διευκρινίζω οτι… δεν είναι δικό μου το άρθρο, δεν είμαι εγώ ο συγγραφέας! Το λέω για να προλάβω τους καχύποπτους.

——–

Η συζήτηση για το εμβόλιο της νέας γρίπης

ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ*

Ημερομηνία δημοσίευσης: 29/11/2009

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολλή συζήτηση για το εμβόλιο της νέας γρίπης. Κατά τη γνώμη μου η συζήτηση αυτή είναι συχνά άστοχη, γιατί επιχειρείται να δοθεί απάντηση σε ένα θέμα προσωπικής και συλλογικής υγείας (θα κάνω το εμβόλιο εγώ και η οικογένειά μου;) με ιδεολογικο-πολιτικά κυρίως κριτήρια (οι φαρμακοβιομηχανίες κερδίζουν υπέρογκα ποσά από το εμβόλιο και τη γρίπη).

Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαφορετικές συζητήσεις. Η πρώτη: Tο εμβόλιο της γρίπης είναι αποτελεσματικό; Έχει μήπως σοβαρές παρενέργειες; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την ίδια τη γρίπη (από τους οποίους το εμβόλιο προστατεύει); Η δεύτερη συζήτηση: Ποιος ο ρόλος των φαρμακοβιομηχανιών; Τα συμφέροντα δημιούργησαν κλίμα φόβου για μια ήπια αρρώστια; Πόσα θα κερδίσουν οι εταιρείες από τον μαζικό εμβολιασμό;

Ασφαλώς οι εταιρείες κερδίζουν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το εμβόλιο δεν είναι ασφαλές και αποτελεσματικό. Άλλο θέμα το ένα και άλλο το άλλο.

Άνοδος του επιδημικού κύματος στην Ελλάδα

Βρισκόμαστε σε φάση ταχείας ανόδου του επιδημικού κύματος και παράλληλα γενίκευσης του εμβολιασμού στην Ελλάδα. Η πιο «τεχνική» συζήτηση για το εμβόλιο δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να παρακαμφθεί στο όνομα της «πολιτικής»: η προστασία της υγείας έχει προτεραιότητα.

Γιατί φέτος γίνεται τόσος θόρυβος, ενώ άλλες χρονιές ούτε συζητάμε για τη γρίπη; Φέτος έχει εμφανιστεί ένα νέο στέλεχος του ιού της γρίπης, στο οποίο κανένας στον πλανήτη δεν είχε ανοσία (το ίδιο έγινε και το 1918, το 1957, το 1968). Έτσι αναμένεται να αρρωστήσει ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων (πανδημία), πιθανώς της τάξης του 10-20% του πληθυσμού. Και μάλιστα, ένα μεγάλο μέρος από αυτούς αναμένεται να αρρωστήσουν σχεδόν ταυτόχρονα.

Γιατί τόση κινητοποίηση, ενώ η γρίπη είναι μια ήπια αρρώστια; Δεν είναι έτσι ακριβώς. Η γρίπη είναι ήπια στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων. Ωστόσο, σε μικρή αναλογία ατόμων μπορεί να προκαλέσει πνευμονία, σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας, ανεπάρκεια άλλων συστημάτων κ.α. Ο καθένας μας έχει μικρή πιθανότητα να αρρωστήσει σοβαρά (2-3 στα 1.000) ή να καταλήξει σε θάνατο (1 στις 10-20.000). Όμως, αθροιστικά σε όλον τον πληθυσμό, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα σημαντικό αριθμό συμπολιτών μας με σοβαρή νόσο (κυρίως νεαρής ή μέσης ηλικίας, όπως έχει δειχθεί), ορισμένοι από τους οποίους θα χρειαστούν νοσηλεία στην εντατική και κάποιοι θα καταλήξουν σε θάνατο. Η σχεδόν ταυτόχρονη νόσηση πολλών από εμάς μπορεί να οδηγήσει σε δοκιμασία το σύστημα υγείας και σε έλλειψη μονάδων εντατικής νοσηλείας όταν κάποιοι τις χρειαστούμε.

Αυτή ακριβώς είναι η ιδιομορφία της φετινής κατάστασης: αναμένεται να αρρωστήσει από γρίπη (τη νέα γρίπη) ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων από ό,τι συνήθως. Και ενώ αναλογικά η πιθανότητα σοβαρής νόσου ή θανάτου είναι περίπου ίδια όπως κάθε χρόνο, ο απόλυτος αριθμός μπορεί να είναι μεγάλος.

Εμβόλιο: όπλο ασφαλές και αποτελεσματικό

Μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το εμβόλιο, αφού οι γιατροί έχουν διχαστεί; Οι γιατροί δεν έχουν ακριβώς διχαστεί. Την τελευταία 20ετία στην ιατρική έχει συντελεστεί μια σιωπηρή επανάσταση: τείνει να γίνει κοινός τόπος στην επιστημονική κοινότητα ότι δεν υπάρχουν πια αυθεντίες. Το κρίσιμο δεν είναι η γνώμη του Α ή Β καθηγητή ή ειδικού (ή μη ειδικού), αλλά η τεκμηρίωση με βάση δεδομένα και μελέτες. Για το εμβόλιο της γρίπης τα επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα είναι συντριπτικά. Η επίκληση του «νομίζω» και του «φοβάμαι» δεν μπορεί να σταθεί με ίδιο βάρος απέναντι στον όγκο των δεδομένων που υπάρχουν.

Τι λένε τα δεδομένα. Ότι το εμβόλιο έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα. Πάνω από 90-95% όσων εμβολιάζονται δημιουργούν αντισώματα σε προστατευτικά επίπεδα. Επιπλέον, το εμβόλιο έχει πολύ μεγάλο βαθμό ασφάλειας. Ήδη, όπως έχει συνοψίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχουν εμβολιαστεί περίπου 65 εκατομμύρια άνθρωποι με διάφορες μορφές πανδημικού εμβολίου, χωρίς σοβαρές παρενέργειες. Οι παρενέργειές του είναι κυρίως τοπικές ή ήπιες. Έχουν επίσης εμφανιστεί αλλεργικές αντιδράσεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν και αντιμετωπίζονται στα εμβολιαστικά κέντρα.

Αντίθετα με αυτά που λέγονται καμιά φορά, το εμβόλιο έχει πίσω του μεγάλη εμπειρία – όχι ακριβώς το ίδιο, αλλά πολλά από τα συστατικά του και η τεχνολογία με την οποία παρασκευάζεται. Οι μελέτες δεν έχουν τεκμηριώσει σοβαρές παρενέργειες, παρ’ότι εγγύηση ασφάλειας 100% δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει για καμία ιατρική παρέμβαση. Έχει τεκμηριωθεί όμως πολύ μεγάλος βαθμός ασφάλειας. Αντίθετα, η ίδια η γρίπη έχει τους κινδύνους που αναφέρθηκαν παραπάνω. Μάλιστα, γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης έχουν 10 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αρρωστήσουν σοβαρά, ενώ άτομα με αναπνευστικά προβλήματα 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα.

Το θέμα των παρενεργειών του εμβολίου της γρίπης δεν μπορεί να τίθεται εν κενώ. Η θέση ορισμένων γιατρών ότι «δεν ξέρω εάν το εμβόλιο είναι ασφαλές» δεν είναι «ουδέτερη» ή «αθώα». Έχει και αυτή μεγάλο βάρος και ευθύνη. Δεν μπορεί παρά να γίνεται συγκριτική στάθμιση των κινδύνων.

Όλοι μπορούν να προστατευθούν με το εμβόλιο. Ιδιαίτερα όσοι ανήκουν σε ειδικές ομάδες: τα άτομα με ορισμένα χρόνια νοσήματα (από το αναπνευστικό, την καρδιά, τα νεφρά ή το ήπαρ, ανοσοκαταστολή από νόσο ή φάρμακα κ.λπ.), οι έγκυες γυναίκες, οι γιατροί και νοσηλευτές (που επιπλέον καλούνται να μην αποτελούν κίνδυνο για τους ασθενείς τους), όσοι φροντίζουν βρέφη ηλικίας κάτω από 6 μηνών, τα παιδιά 6 μηνών έως 5 ετών.

Είναι κρίμα η δυνατότητα προστασίας με εμβολιασμό να ακυρωθεί από δισταγμούς που προέρχονται από ένα τελείως άλλο είδος συζήτησης.

*Ο Τάκης Παναγιωτόπουλος είναι καθηγητής υγείας του παιδιού στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, επιδημιολόγος στο ΚΕΕΛΠΝΟ

Συνηθισμένες ενστάσεις για το εμβόλιο της νέας γρίπης

Το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει μια νευρολογική πάθηση που ονομάζεται σύνδρομο Guillain-Barre.

Αυτό είχε συμβεί στις ΗΠΑ το 1976 με συχνότητα 1 στις 100.000. Έκτοτε όχι μόνο έχει αλλάξει ριζικά η τεχνολογία παρασκευής των εμβολίων, αλλά και το θέμα έχει μελετηθεί εξαντλητικά. Σε πολύ μεγάλη μελέτη 12ετούς διάρκειας που έγινε στη Βρετανία, έχει βρεθεί ότι είναι σημαντικά πιο πιθανό να πάθει κανείς αυτή τη νευρολογική πάθηση από την ίδια τη γρίπη παρά από το εμβόλιο.

Το εμβόλιο περιέχει υδράργυρο που είναι βλαπτικός.

Το εμβόλιο της νέας γρίπης περιέχει μικρή ποσότητα αιθυλικού υδραργύρου (ονομάζεται και “θειομερσάλη”), που παίζει ρόλο συντηρητικού. Βλαπτική επίδραση έχει βρεθεί ότι έχει άλλη μορφή υδραργύρου, ο μεθυλικός υδράργυρος, που αργεί να αποβληθεί και παραμένει στον οργανισμό για μεγαλύτερο διάστημα. Για δεκαετίες, μέχρι το 1999, πολλά παιδιατρικά εμβόλια περιείχαν θειομερσάλη. Σε μελέτες με μεγάλο αριθμό παιδιών δεν έχει δειχθεί βλαπτική επίδραση στην υγεία ή την ανάπτυξη. (Βλ. σχετικές πληροφορίες από τον ΠΟΥ)

Το εμβόλιο περιέχει σκουαλένιο που μπορεί να βλάψει την υγεία.

Το σκουαλένιο είναι έλαιο που παράγεται από πολλούς ανώτερους οργανισμούς, μεταξύ των οποίων και ο άνθρωπος. Χρησιμοποιείται στα εμβόλια για την ενίσχυση της παραγωγής αντισωμάτων από το ανοσοποιητικό σύστημα (και γι’αυτό ονομάζεται «ανοσοενισχυτικό»). Είναι σε χρήση από το 1997 και περιέχεται σε εμβόλια που έχουν λάβει εκατομμύρια άτομα χωρίς να τεκμηριωθεί βλαπτική επίδραση. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις οτι τα εμβόλια νέας γρίπης με ανοσοενισχυτικό δημιουργούν ανοσία που διαρκεί περισσότερο και -υπό ορισμένες συνθήκες- μπορεί να συνεχίσουν να έχουν αποτέλεσμα στην περίπτωση που ο ιός υποστεί μετάλλαξη. (Σχετικές πληροφορίες από τον ΠΟΥ)