Σοβαρότης μηδέν…

Μετά Χριστόν προφήτες υπάρχουν παντού, φαίνεται ακόμη και στο Συμβούλιο της Ευρώπης…

http://www.iatronet.gr/newsarticle.asp?art_id=10532
http://www.enet.gr/?i=news.el.ygeia&id=120113

Η πανδημία γρίπης λοιπόν δεν ήταν παρά ένα σκάνδαλο, και μάλιστα «το μεγαλύτερο του αιώνα». Να φροντίσουμε μόνο να μη την πάθουμε σαν τον ψεύτη βοσκό στην επόμενη πανδημία. Το 1976 στην Αμερική αντιδράσανε σε κάτι που ΔΕΝ ήταν πανδημία, και το 2009 αντιδράσαμε σε μια πανδημία που τελικά ήταν αρκετά πιο ήπια από ότι αναμενόταν (πλην όμως ΗΤΑΝ πανδημία, βλ. παρακάτω). Οι πανδημίες όμως του 1918, του 1959 και του 1968 δεν ήταν όμως ούτε ήπιες ούτε αστείες, και το ίδιο μπορεί να είναι και η επόμενη.

Δε παύω βέβαια να αναρρωτιέμαι: που ήταν αυτοί οι άνθρωποι τόσους μήνες? Μιλούν για σκάνδαλα και καταθέτουν ψηφίσματα τώρα, που φαίνεται να έχουμε περάσει την κορυφή της επιδημίας (αν και δε πρέπει να το δένουμε και κόμπο). Γιατί δε τα λέγαν αυτά τον Οκτώβριο, ή ακόμα νωρίτερα, που θα μπορούσαν να είναι και πιο αποτελεσματικοί? Αλλά είπαμε… πρώτα περιμένουμε να δούμε πόσο άσχημα θα εξελιχθεί η πανδημία, και μετά βγαίνουμε και πετροβολάμε. ΟΚ, τελικά δε γίνονται μόνο στην Ελλάδα αυτά.

Situation update

Όπως θα παρατηρήσατε λοίπω αρκετό καιρό από το blog. Αυτό οφείλεται σε έντονες επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις – όπως έχω ξαναπεί, το blog ούτε είναι η κύρια απασχόλησή μου ούτε μου αποφέρει κάποιο όφελος. Σήμερα όμως ξέκλεψα λίγο χρόνο, για να συνοψίσω εν τάχει τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από τη γρίπη, καθώς και 2-3 ακόμη πράγματα που μου κέντρισαν το ενδιαφέρον.

Το βασικότερο είναι οτι, πλέον, έχουμε «καβατζάρει» το χειμερινό κύμα της γρίπης. Όπως φαίνεται στην τελευταία εβδομαδιαία έκθεση του ΚΕΕΛΠΝΟ, η υψηλότερη δραστηριότητα της (δηλαδή πόσοι άνθρωποι εκτιμάται οτι αρρώστησαν εκείνη την εβδομάδα) καταγράφηκε στην εβδομάδα 48, δηλαδή 30 Νοέμβρη με 6 Δεκέμβρη. Έκτοτε είμαστε σε φάση καθόδου του πανδημικού κύματος, καθώς τις τελευταίες δύο εβδομάδες η δραστηριότητα της γρίπης μειώθηκε.

Γρίπη και καθημερινότητα

Καθώς το χειμωνιάτικο πανδημικό κύμα είναι σε εξέλιξη, και τριγύρω μας αρκετός κόσμος αρρωσταίνει με συμπτώματα γρίπης, είναι εύκολο να ξεχάσουμε οτι η γρίπη είναι γρίπη. Μπορεί κάποιοι συνάνθρωποί μας να είναι στην εντατική ή να έχουν ήδη πεθάνει (30 μέχρι σήμερα), όμως η μεγάλη πλειοψηφία από μας θα την περάσει χωρίς σοβαρά συμπτώματα. Γι’αυτό όσο προχωράμε στο χειμώνα, τόσο πιο αναγκαίο είναι να βρούμε τη χρυσή τομή ανάμεσα στην προστασία και την υπερβολή.

Η καλύτερη, ασφαλέστερη και πιο αποτελεσματική προστασία είναι ασφαλώς το εμβόλιο. Αυτό το έχουμε εξαντλήσει σαν θέμα. Από κει και πέρα η καθημερινότητά και οι κοινωνικές μας επαφές δε μπορεί παρά να συνεχιστούν, ακολουθώντας όμως μερικές συνήθειες που θα έπρεπε ούτως ή άλλως να ακολουθούμε, ανεξαρτήτως γρίπης. Και θα ήταν καλό αν αυτά τα θυμόμαστε και τα επόμενα χρόνια:

Φαρμακοεπαγρύπνηση του εμβολίου

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων δημοσίευσε την πρώτη εβδομαδιαία (άρα θα υπάρξουν κι άλλες) έκθεση φαρμακοεπαγρύπνησης για τα πανδημικά εμβόλια. Αυτή συμπεριέλαβε δεδομένα από περισσότερους από δέκα εκατομμύρια εμβολιασμούς σε ευρωπαϊκές χώρες, και τονίζει αυτό που ξέρουμε εδώ και καιρό, δηλαδή οτι το εμβόλιο είναι ασφαλές και οτι το ισοζύγιο όφελους/κινδύνου από το εμβόλιο είναι σαφώς θετικό. Διότι όπως έχω τονίσει 100% ασφάλεια δεν υπάρχει σε τίποτα, αυτό όμως που μπορεί να διασφαλίσουμε είναι το όφελος από το εμβόλιο να είναι σαφώς μεγαλύτερο από τον όποιο δυνητικό κίνδυνο.

Τονίζει δε η αναφορά του ΕΜΕΑ (και το έχω πει και εγώ παλαιότερα) οτι οι αναφορές παρενεργειών ΔΕΝ τεκμηριώνουν αιτιότητα. Αναφέρονται συμβάντα που μπορεί να έχουν ή μπορεί να μην έχουν σχέση με το εμβόλιο. Με αυτό το δεδομένο λοιπόν, οι αναφορές παρενεργειών των πανδημικών εμβολίων ταυτίζονταν με το αναμενόμενο. Η μεγάλη πλειοψηφία τους ήταν ήπιες (π.χ. τοπικός πόνος στο σημείο της ένεσης), ενώ ελάχιστες αναφορές για σοβαρές ή θανατηφόρες παρενέργειες υπήρξαν, οι οποίες εξετάστηκαν και δε βρέθηκε να σχετίζονται με το εμβόλιο. Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά ολόκληρη την αναφορά του EMEA εδώ.

Με την ευκαιρία, στην ίδια έκθεση επισημαίνεται και μια καινούργια ενδιαφέρουσα πληροφορία: παρατηρήθηκε αυξημένη συχνότητα πυρετού σε παιδάκια ως 3 ετών ύστερα από τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Παρ’ότι λοιπόν είναι νωρίς να υποθέσουμε κάτι, δεν αποκλείεται με βάση αυτό το εύρημα κάποιες χώρες να αποφασίσουν να κάνουν μόνο μια δόση στα παιδιά και όχι δεύτερη. Βέβαια κι αυτό το ενδεχόμενο παρουσιάζει σοβαρά μειονεκτήματα. Ίδωμεν..

Με απλά λόγια…

Είναι ορισμένες φορές που διαβάζεις κάτι και νομίζεις οτι κάποιος άλλος πήρε τις σκέψεις σου και τις έβαλε στο χαρτί. Ορισμένες φορές που σκέφτεσαι οτι «δε θα μπορούσα να τα πω καλύτερα». Μια τέτοια περίπτωση είναι και αυτό εδώ το άρθρο, γραμμένο από έναν επιδημιολόγο του ΚΕΕΛΠΝΟ. Μέσα σε ένα απλό, σαφές και λιτό κείμενο, λέει όλα ή σχεδόν όλα όσα προσπαθώ να εξηγήσω τους τελευταίους μήνες μέσα από το PandemicFlu GR.

Χωρίς καθυστέρηση λοιπόν, το αναδημοσιεύω με αναφορά στην πηγή. Και επειδή πραγματικά λέει όσα έχω κατά καιρούς εξηγήσει και ίσως και με παρόμοιο στυλ γραφής, διευκρινίζω οτι… δεν είναι δικό μου το άρθρο, δεν είμαι εγώ ο συγγραφέας! Το λέω για να προλάβω τους καχύποπτους.

——–

Η συζήτηση για το εμβόλιο της νέας γρίπης

ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ*

Ημερομηνία δημοσίευσης: 29/11/2009

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολλή συζήτηση για το εμβόλιο της νέας γρίπης. Κατά τη γνώμη μου η συζήτηση αυτή είναι συχνά άστοχη, γιατί επιχειρείται να δοθεί απάντηση σε ένα θέμα προσωπικής και συλλογικής υγείας (θα κάνω το εμβόλιο εγώ και η οικογένειά μου;) με ιδεολογικο-πολιτικά κυρίως κριτήρια (οι φαρμακοβιομηχανίες κερδίζουν υπέρογκα ποσά από το εμβόλιο και τη γρίπη).

Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαφορετικές συζητήσεις.

«Δεν αρκούν προσλήψεις στις ΜΕΘ»…

…»χρειάζεται και εκπαίδευση».

Τα έχω ήδη πει και ξαναπεί. Όμως επειδή όλα αυτά τα χρόνια πρώτη φορά ακούω συνδικαλιστή να λέει το αυτονόητο, αντιγράφω από τη σημερινή Ελευθεροτυπία:

---

Πέντε μήνες απαιτούνται για να εκπαιδευτούν οι νοσηλευτές που θα προσληφθούν για να στελεχώσουν τις νέες κλίνες ΜΕΘ.

Αυτό τονίζει, μιλώντας στην «Ε», ο αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας Νοσηλευτικού Προσωπικού (ΠΑ.Σ.Ο.ΝΟ.Π.), Ρίζος Ριζόπουλος.

Οπως λέει, θα έπρεπε ήδη να είχαν γίνει βήματα για να αντιμετωπιστεί η έξαρσης της πανδημίας της νέας γρίπης. «Οι νοσηλευτές που θα προσληφθούν για να στελεχώσουν τις 90 κλίνες ΜΕΘ που θα λειτουργήσουν, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της υπουργού Υγείας Μαριλίζας Ξενογιαννακοπούλου, δεν είναι εκπαιδευμένοι στις απαιτήσεις της ΜΕΘ. Θα πρέπει να μάθουν από τους παλιότερους, όπως γίνεται τόσα χρόνια, καθώς δεν υπάρχει στην Ελλάδα εκπαίδευση των νοσηλευτών στις ΜΕΘ.

«Υπάρχει λύση, αλλά έπρεπε να ξεκινήσει ήδη από το προηγούμενο διάστημα», τονίζει ο Ρ. Ριζόπουλος. Να επιλεγούν νοσηλευτές με εμπειρία στις ΜΕΘ, να τους δοθούν κίνητρα για να μετακινηθούν εθελοντικά στις ΜΕΘ και να προσφέρουν παράλληλα, ημερησίως, δίωρη εκπαίδευση στους συναδέλφους τους, για να αυξηθεί το νοσηλευτικό προσωπικό που θα στελεχώσει τις ΜΕΘ στη διάρκεια της έξαρσης της πανδημίας. Ετσι, οι νέοι νοσηλευτές που θα προσληφθούν, θα μπορέσουν να καλύψουν τα κενά που θα αφήσουν οι παραπάνω στις άλλες κλινικές των νοσοκομείων».

---

Το μόνο που έχω να πω εγώ είναι οτι ούτε οι πέντε μήνες είναι αρκετοί, αλλά έστω είναι κάτι. Και να αναρρωτηθώ: θα τα εξηγήσει κανείς όλα αυτά στην καινούργια υπουργό υγείας???

Στάση κοινωνικής υπευθυνότητας

Όχι, δεν αναφέρομαι στο εμβόλιο, αλλά σε κάτι άλλο που το έχω επισημάνει άλλες δύο φορές στο παρελθόν (link1, link2). Επειδή βλέπω να γίνεται ένας χαμός στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων, και ιδίως των παιδιατρικών απ’ότι ακούω, πρέπει να τονίσω οτι αν δεν είστε βαριά άρρωστοι εσείς ή το παιδί σας δεν πρέπει να συρρέετε στα νοσοκομεία.

Τα νοσοκομεία αυτό τον καιρό που είμαστε στη φάση του πανδημικού κύματος, βρίσκονται υπό τεράστια πίεση η οποία θα γιγαντωθεί το επόμενο διάστημα. Πρέπει να τα διατηρήσουμε σε λειτουργία για τους ανθρώπους που πραγματικά τα χρειάζονται. Αν όλοι μας σπεύδουμε στα νοσοκομεία με τον παραμικρό πυρετό και βήχα, τότε σύντομα θα καταρρεύσουν και δε θα μπορούν να εξυπηρετήσουν όσους πραγματικά τα χρειάζονται.

Ούτε χρειάζεται να ζητάμε από τα νοσοκομεία εργαστηριακή επιβεβαίωση της γρίπης με φαρυγγικό επίχρισμα. Δεν προσφέρει τίποτα, συνιστά σπατάλη πόρων, και επιβαρύνει τη λειτουργία των νοσοκομείων και των εργαστηρίων της χώρας.

Επιπλέον πρέπει να θυμόμαστε οτι η γρίπη είναι… γρίπη. Διαγιγνώσκεται κλινικά και θεραπεύεται με ανάπαυση, καλή διατροφή, πολλά υγρά, αντιπυρετικά και… υπομονή. Το νοσοκομείο δεν μπορεί να προσφέρει κάτι στους περισσότερους από εμάς. Το νοσοκομείο αντίθετα είναι απαραίτητο για όσους νοσήσουν βαριά από τη γρίπη. Όσους θα παρουσιάσουν αναπνευστική δυσχέρεια ή άλλες σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη.

Πότε λοιπόν θα πρέπει να το επισκεπτόμαστε? Όταν έχουμε σοβαρά συμπτώματα όπως: πολύ υψηλό πυρετό που δεν ανταποκρίνεται στα αντιπυρετικά, παρατεινόμενα συμπτώματα που δε βελτιώνονται μετά τις πρώτες 2-3 μέρες, και ιδιαίτερα αν παρουσιάζουμε αναπνευστική δυσχέρεια (δύσπνοια). Για τα παιδιά η εικόνα μπορεί να είναι πιο ύπουλη, και ορισμένα ανησυχητικά συμπτώματα είναι: αναπνευστική δυσχέρεια ή ταχύπνοια (γρήγορη αναπνοή), αλλαγή στο χρώμα του δέρματος (ωχρότητα ή μελάνιασμα), ληθαργικότητα ή ευερεθιστότητα του παιδιού, άρνηση λήψης τροφής ή υγρών, και επίσης εμμένοντα ή υποτροπιάζοντα συμπτώματα (π.χ. ο πυρετός υποχωρεί τις πρώτες μέρες αλλά επιστρέφει δριμύτερος).

Σαν γενικός κανόνας, αν η κατάστασή (εμάς ή του παιδιού μας) είναι τέτοια που να χρειάζεται εισαγωγή για νοσηλεία σε νοσοκομείο, τότε θα πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο. Διαφορετικά όχι, και το λέω αυτό διότι πάνω κάτω ο καθένας καταλαβαίνει πότε είναι άσχημα και πότε όχι. Φυσικά χρειάζεται μια παραπάνω επαγρύπνηση για τα παιδιά και τους ανθρώπους υψηλού κινδύνου (χρονίως πάσχοντες), όμως το νόημα είναι οτι μην πάτε στο νοσοκομείο για ψύλλου πήδημα.

Πανδημία είναι, θα περάσει…

Διευκρίνηση…

Είχα σήμερα μια συζήτηση μ’ένα φίλο μου που ξέρει και παρακολουθεί το blog, από την οποία προβληματίστηκα έντονα. Επειδή λοιπόν δε θα ήθελα να δίνονται εσφαλμένες εντυπώσεις, αισθάνομαι την ανάγκη να ανοίξω μια παρένθεση στη συνήθη θεματολογία μου, για να κάνω μια μικρή αλλά σαφή διευκρίνηση:

Από το blog αυτό έχω αναφερθεί κατά καιρούς σε ορισμένα λίγα πρόσωπα με τρόπο που θα μπορούσε να θεωρηθεί οτι βάλλω εναντίον τους. Π.χ. τους καθηγητές Μπεχράκη, Κρεμαστινό και Κωνσταντόπουλο, αξιωματούχους της πολιτείας όπως τους κ.κ. Ευσταθίου (Διοικητή ΕΚΕΠΥ), Πιερρουτσάκο (πρώην πρόεδρο ΚΕΕΛΠΝΟ) και Αβραμόπουλο (πρώην υπουργό υγείας), ή δημοσιογράφους όπως τον Τριανταφυλλόπουλο και τον Καλλιδώνη.

Θα ήθελα λοιπόν να τονίσω, οτι τίποτα προσωπικό δεν έχω με όλους τους παραπάνω ανθρώπους. Τους σέβομαι και τους υπολήπτομαι όλους ως άτομα, και δεν κρίνω τις προθέσεις και τα κίνητρα κανενός για οτιδήποτε. Πολύ δε περισσότερο δεν έχω καμμία πολιτική η οποιουδήποτε είδους σκοπιμότητα για αυτά που γράφω στο PandemicFlu GR.

Ότι γράφω επιδιώκω να είναι στοιχειοθετημένο, διαπιστώσιμο και διασταυρώσιμο, και οποτεδήποτε κριτικάρω κάτι αυτό προσπαθώ να είναι συγκεκριμένες πράξεις, καταστάσεις ή γεγονότα και όχι άνθρωποι. Καμμιά φορά μπορεί στο θυμό μου για τα στραβά που μας περιβάλλουν να πω και μια κουβέντα παραπάνω, όμως προσπαθώ πάντα να θίγω κακώς κείμενα κι όχι υπολήψεις. Γι’αυτό και δεν έχω πρόβλημα να ζητήσω συγνώμη από οποιονδήποτε θεωρήσει οτι θίγεται σαν άτομο (αν και δε νομίζω οτι οι προαναφερθέντες με διαβάζουν!!!), και αυτό περιλαμβάνει και όσους αφήνουν σχόλια στο blog αυτό.

Το σημαντικότερο όμως είναι οτι το PandemicFlu GR στόχο έχει να ενημερώσει υπεύθυνα για τα τεκταινόμενα γύρω από την πανδημία, καλύπτοντας ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό κενό που υπάρχει στο θέμα (όσο βέβαια μπορεί να το καλύψει ένας άνθρωπος). Αν επισημαίνω τα στραβά παντός είδους είναι για να ενημερώσω, όχι να στηλιτεύσω ή να κατηγορήσω ή να γκρινιάξω. Απλώς δεν έχω κανέναν τέτοιο σκοπό.

Αυτά. Κλείνει η παρένθεση και συνεχίζουμε…

Εμβολιασμός κατόπιν εορτής

Από τη Δευτέρα 23 Νοεμβρίου ξεκινάει ουσιαστικά στη χώρα μας ο εμβολιασμός κατά της νέας γρίπης. Την προηγούμενη εβδομάδα υποτίθεται γινόταν ο εμβολιασμός του υγειονομικού προσωπικού, αλλά τώρα αρχίζει για τις ομάδες υψηλού κινδύνου στον γενικό πληθυσμό.

Μέσα όμως στο αυξημένο ενδιαφέρον που υπάρχει αυτή την εποχή για τη γρίπη (λόγω του εμβολίου, λόγω της αύξησης των κρουσμάτων, λόγω των θανάτων, κλπ) έχουμε παραβλέψει τελείως ένα πολύ σημαντικό γεγονός.

Μας λέγαν συνέχεια οι ιθύνοντες (ο κ. Πιερρουτσάκος -πρώην πλέον- του ΚΕΕΛΠΝΟ, ο κ. Ευσταθίου του ΕΚΕΠΥ και ο κ. Αβραμόπουλος ως υπουργός υγείας) οτι αμέσως μόλις ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων δώσει το πράσινο φως, θα ξεκινήσουν στη χώρα μας οι εμβολιασμοί.

Πότε δόθηκε το πράσινο φως? Όπως είχα γράψει στο PandemicFlu GR, o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMEA) εισηγήθηκε στην Κομισιόν την έγκριση κυκλοφορίας των εμβολίων στις 25 Σεπτεμβρίου, και η πανευρωπαϊκή άδεια κυκλοφορίας χορηγήθηκε τέσσερις ημέρες μετά στις 29 Σεπτεμβρίου όπως σημειώνεται στην περίληψη EPAR του Pandemrix και του Focetria (δείτε προς το τέλος των δύο εγγράφων).

Γι’αυτό και οι άλλες χώρες έχουν ήδη ξεκινήσει προ πολλού τον εμβολιασμό, και έχουν εμβολιάσει πολλά εκατομμύρια κόσμου. Αντίθετα εμείς ουσιαστικά ξεκινάμε τον εμβολιασμό με ΔΥΟ ΜΗΝΕΣ καθυστέρηση, και ενώ το δεύτερο πανδημικό κύμα έχει ξεκινήσει!

Η καθυστέρηση αυτή ακυρώνει κάθε δυνατότητα περιορισμού της πανδημίας με τον εμβολιασμό, γιατί όπως έχω εξηγήσει και προκύπτει κι από μελέτες, για να υπάρξει περιορισμός στην εξάπλωση της επιδημίας σε επίπεδο πληθυσμού πρέπει ο εμβολιασμός να γίνει αρκετά νωρίς και σε ικανό ποσοστό ώστε να έχουμε την περίφημη «ανοσία αγέλης» (herd immunity).

Πλέον λόγω της καθυστέρησης ο εμβολιασμός καθίσταται όχι μέσο καταπολέμησης της πανδημίας, αλλά μέσο ατομικής προστασίας των ευπαθών ομάδων και όσων άλλων επιλέξουν να εμβολιαστούν. Κι αυτό πάλι για όσους προλάβουν να εμβολιαστούν και να κάνουν αντισώματα (χρειάζονται οπωσδήποτε 2 εβδομάδες), προτού κολλήσουν τη γρίπη από το περιβάλλον τους.

Θα λογοδοτήσει άραγε κανένας για την δίμηνη αυτή καθυστέρηση του εμβολιασμού? Καθυστέρηση η οποία θα έχει προφανείς συνέπειες για τη δημόσια υγεία? Θα συνεχίσουν άραγε (κυρίως οι προηγούμενοι) να επιμένουν οτι «όλα ήταν έτοιμα και καλώς καμωμένα»? Ρητορικά ερωτήματα…

Ναι, έκανα το εμβόλιο…

…διότι ο κίνδυνος να νοσήσουμε βαριά από τη γρίπη μπορεί να είναι μικρός, αλλά μεταξύ ενός μικρού αλλά σαφή κινδύνου (γρίπη) και ενός υποθετικού κινδύνου (εμβόλιο), προτιμώ τον δεύτερο.

Πήρα σειρά σήμερα το πρωϊ. Δεν πόνεσε καθόλου, για την ακρίβεια ούτε που κατάλαβα την ένεση, αντίθετα με πολλούς συναδέλφους μου που είχαν πει οτι πονάει. Με ρωτήσαν πρώτα δυό-τρία πράγματα, όπως αν έχω αλλεργία στο αυγό. Μου κάναν το Focetria (το άλλο εμβόλιο που έχουμε αγοράσει ως χώρα είναι το Pandemrix, είναι το ίδιο ακριβώς, από διαφορετική εταιρία), και μου δώσαν και χαρτάκι με σφραγίδα που γράφει τον αριθμό παρτίδας του εμβολίου. Καραμελίτσα δε μου έδωσαν, τις δίνουν μόνο στα παιδιά!

Πληροφορίες που αναφέρουν οτι ευρίσκομαι στην εντατική (και γράφω στο blog όντας διασωληνωμένος και σε καταστολή) ύστερα από σοβαρές παρενέργειες του εμβολιασμού, ελέγχονται ως ανακριβείς…